Het Beeld, het Woord en de Algoritmen: Mogelijkheden en onmogelijkheden van automatische indexering

Er wordt steeds meer software ontwikkeld die kenmerken en eigenschappen van gedigitaliseerd audiovisueel materiaal automatisch extraheert en ‘beschrijft’. Voor iedereen die zich bezig houdt met beeld- en geluidscollecties lijkt deze ontwikkeling ongelofelijke perspectieven te bieden. Beheerders van grote audiovisuele collecties verheugen zich nu al op de grote bedrijfseconomische voordelen van het automatisch ontsluiten van beeld en geluid. Gebruikers hebben de garantie dat véél meer materiaal beschikbaar zal komen voor consultatie en hergebruik en dat zoeken makkelijker wordt. Ging het eerst om automatisch gegenereerde formele kenmerken van film en video, nu zijn er al programma’s die de president van Amerika herkennen en eigenhandig kunnen aangeven waar hij het over heeft. Films en televisieprogramma’s hoeven straks ook niet meer altijd integraal bekeken te worden: ten behoeve van een snelle voorselectie kunnen de meest betekenisvolle delen uit een film of programma, als bewegende, visuele samenvatting mét audio, aan de gebruiker worden gepresenteerd. Deze ontwikkeling zal ongetwijfeld invloed hebben op de manier waarop audiovisuele bronnen ons worden aangeboden. Maar wat kunnen we werkelijk van deze systemen verwachten? Wat kunnen ze wel en wat kunnen ze niet? Dit artikel gaat in op de wijze waarop beeld- en geluidsmateriaal wordt geordend en beschreven om het toegankelijk te maken. De klassieke obstakels vanuit zowel de archiveerpraktijk als de filmanalyse worden in kaart gebracht. Het classificeren van de kenmerken en eigenschappen van audiovisuele media vormt hierbij het kernpunt. Vervolgens wordt de ‘state of the art’ van een aantal automatische indexeertechnieken besproken. Aan het slot worden problemen en perspectieven van automatische indexering nog eens samengevat.